Cỏ ngọt, cỏ stevia hay cúc ngọt (danh pháp hai phần: Stevia rebaudiana) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Asteraceae.
Cỏ ngọt có nguồn gốc từ châu Mỹ, hiện được trồng ở nhiều nơi trên thế giới để làm chất tạo ngọt và làm thuốc. Hoạt chất chính trong cỏ ngọt là một glycoside tên là steviol, có độ ngọt gấp 300 lần so với đường mía. Vì vậy cỏ ngọt được sử dụng trong các thực đơn ít năng lượng để điều trị các bệnh như đái tháo đường, cao huyết áp...
Lịch sửNgười Ấn Độ đã sử dụng trong nhiều thế kỷ loài Stevia rebaudiana để làm chất tạo ngọt và thuốc.
Năm 1931, nhà hóa học người Pháp đã phân lập một glycoside có hương vị ngọt ngào từ lá của cây này. Chúng được gọi là Stevioside và cô lập như chất aglycone tạo ngọt. Vị ngọt của Stevioside được ước tính vào khoảng 300 lần mạnh hơn mía. Kể từ khi các phân tử khác dựa trên chất ngọt ít hơn được phân lập cùng aglycone, chúng có độ ngọt khác nhau từ 30-450 như các rebaudioside (AF), rubusoside, steviolbioside và dulcoside. Stevioside và rebaudioside là các hợp chất có độ ngọt lớn.
Trong đầu thập niên 1970, người Nhật bắt đầu trồng cây và sản xuất chiết xuất để thay thế các chất làm ngọt nhân tạo như cyclamate hay saccharin. Chiết xuất chất lỏng của lá và tinh khiết được sử dụng như chất làm ngọt Stevioside và tiếp thị tại Nhật Bản từ năm 1971. Chúng chiếm 40% thị trường chất làm ngọt trong năm 2005 tại đất nước này và là nước tiêu dùng lớn nhất thế giới.
Stevia hiện nay được trồng và tiêu thụ ở nhiều nước châu Á: Trung Quốc (từ năm 1984), Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan và Malaysia. Nó cũng được tìm thấy ở Nam Mỹ (Brasil, Paraguay và Uruguay) và Israel. Paraguay đã phê duyệt stevia vào năm 2004. Trung Quốc là nước có thị trường xuất khẩu cây cỏ ngọt lớn nhất.
Từ 1988, ở Việt Nam cỏ ngọt được trồng tại Hà Giang, Hà Tây, Cao Bằng, Lâm Đồng.
Thành phầnLá Stevia chứa (% chất khô) 6,2% protein, 5,6% chất béo, 52,8% từ carbohydrate, 15% Stevioside và khoảng 42% chất hòa tan trong nước.[2]
Tác dụng phụ của cỏ ngọt chủ yếu xuất hiện khi dùng liều lượng cao hoặc ở người nhạy cảm, bao gồm đầy hơi, buồn nôn, chóng mặt, tê cơ, hoặc phản ứng dị ứng với các cây họ Cúc. Cỏ ngọt có thể gây hạ đường huyết và hạ huyết áp, đặc biệt khi dùng quá liều, nên người bị tiểu đường hoặc huyết áp thấp cần thận trọng.
Tác dụng phụ phổ biếnVấn đề tiêu hóa
Đầy hơi, chướng bụng, buồn nôn.
Tê và đau cơ
Tê bì chân tay hoặc chuột rút, đau cơ.
Chóng mặt, đau đầu
Một số người có thể gặp các triệu chứng này.
Dị ứng
Những người dị ứng với các loại cây thuộc họ Cúc như cỏ phấn hương, hoa cúc, cúc vạn thọ, cúc tần có thể bị phản ứng dị ứng với cỏ ngọt.
Các triệu chứng có thể bao gồm sưng mặt, phát ban, ngứa hoặc khó thở.
Tác dụng phụ do liều cao
Hạ đường huyết
Cỏ ngọt liều cao có thể làm giảm đường huyết, đặc biệt nguy hiểm cho người đang dùng thuốc điều trị tiểu đường.
Hạ huyết áp
Liều lượng cao của cỏ ngọt có thể làm giảm huyết áp, cần cẩn trọng với người đang dùng thuốc điều trị huyết áp.
Lời khuyên khi sử dụng
Tuân thủ liều lượng
Không dùng quá liều cho phép (khoảng 4mg/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày theo khuyến cáo của FDA và EFSA).
Theo dõi sức khỏe
Đặc biệt chú ý nếu bạn có các bệnh nền như tiểu đường hay huyết áp thấp