Quả la hán còn có tên khác là giả khổ qua, la hán quả. Tên khoa học: Momordica grosvenori Swingle., họ Bí (Cucurbitaceae). Cây la hán là cây dặc sản vùng Quảng Tây, Quế Lâm, Trung Quốc, hiện nay có rất nhiều dạng chế phẩm hoặc dạng quả khô được bán tại các cửa hàng thuốc Bắc hay các quán giải khát, bánh kẹo....
Về thành phần hóa học, quả la hán có 25 - 38% đường (10 - 18% fructose và 5 - 15% glucose); có saponin tritecpen (mogroside V có độ ngọt gấp 300 lần saccharose và mogroside VI có độ ngọt gấp 126 lần saccharose), chất nhầy (D-mannitol), protein, vitamin C và nhiều nguyên tố vi lượng có ích (Mn, Fe, Zn, Se, Iốt...).
 

Do có các saponin tritecpen có vị ngọt đặc biệt cao, nên quả la hán rất phù hợp cho bệnh nhân đái tháo đường. Nghiên cứu gần đây cho thấy la hán cũng có tác dụng chống ung thư, kháng khuẩn, chống viêm, chống lão hóa. Đặc biệt tác dụng làm dịu các kích ứng niêm mạc họng hầu trong các trường hợp viêm thanh khí quản, viêm họng, rất thích hợp cho các giảng viên, ca sĩ và được làm chế phẩm chữa ho long đờm, giải khát.
Theo Đông y, quả la hán vị ngọt, tính mát; vào phế, đại tràng. Tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, nhuận tràng, thông tiện. Dùng cho các trường hợp cảm sốt, viêm khí quản, ho gà, lao phổi gây ho, viêm họng, mất tiếng, ho nhiều đờm, táo bón, bệnh tiểu đường. Liều dùng, cách dùng: 9 - 15g/ ngày; có thể sắc hoặc hãm uống. Xin giới thiệu một số bài thuốc và thực đơn chữa bệnh có quả la hán.
 

Nước quả la hán: la hán 1-2 quả nghiền đập vụn, pha hãm như pha trà hoặc nấu thành nước uống thường ngày 1 - 2 lần. Dùng tốt cho người bị viêm họng, mất tiếng, cảm nắng, táo bón.
Nước la hán hạnh nhân: la hán 1 quả, hạnh nhân 10g. La hán nghiền đập vụn, sắc cùng hạnh nhân lấy nước. Ngày sắc 1 lần hoặc hãm uống. Dùng tốt cho người bị viêm khí phế quản, cảm mạo ho có đờm nhiều.
Nước la hán mứt hồng: la hán 1 quả, mứt hồng 1 quả. Quả la hán nghiền đập vụn cho vào nồi, thêm nước sắc ngày 1 lần. Dùng tốt cho người bị dị ứng, ho gà (ho dài ngày thành cơn).
Nước la hán bàng đại hải: la hán 1 quả , bàng đại hải 2 - 3 hạt. La hán nghiền đập vụn, nấu sắc kỹ, chia uống trong ngày. Trị đại tiện táo kết, đường ruột táo nhiệt.
 

Xirô bối mẫu la hán quả: xuyên bối mẫu 10g, la hán 1 quả. La hán nghiền đập vụn, thêm ít đường hoặc mật lượng thích hợp, nấu sắc kỹ, chia 2 lần ăn trong ngày. Dùng tốt cho người bị lao phổi, viêm khí phế quản, viêm họng khô có sốt, ho khan ít đờm.
Canh la hán: la hán quả 50g, thịt lợn nạc 100g. La hán thái lát, cho vào nồi, đổ nước đun kỹ, cho thịt nạc vào nấu canh, thêm bột gia vị, ăn với cơm trong ngày. Món này hỗ trợ điều trị bệnh lao rất tốt.